Etki Odaklı Büyüme: Sosyal Girişimciliğin Yükselişi ve Yapay Zekânın Katkısı

Ekonomik sistemin önemli bir parçası haline gelen sosyal girişimcilikte yapay zekânın rolü nedir?

Sosyal girişimcilik, geleneksel iş anlayışından ayrışarak öncelikle toplumsal fayda üretmeyi hedefliyor ve elde ettiği kazancı bu amaca hizmet etmek için kullanıyor. Çevre sorunlarına çözüm getiren projeleri, işsizlikle mücadele eden inisiyatifleri, kadın haklarını destekleyen kuruluşları ve girişimleri sosyal girişimlere örnek olarak verebiliriz. Her ne kadar kâr elde etmek sosyal girişimlerin de hedefi olsa da başarıları yarattıkları toplumsal değer ve çözüme kavuşturdukları sosyal problemler üzerinden değerlendiriliyor.

Sosyal girişimcilik dünyada giderek büyüyor 

Sosyal girişimcilik, dünyada gitgide büyüyen ve ekonomik sistemin önemli bir parçası haline gelen bir sektör olarak dikkat çekiyor. Sadece kâr elde etme motivasyonuyla hareket eden geleneksel işletmelerin aksine, sosyal girişimler öncelikle toplumsal ve çevresel sorunlara çözüm üretmeyi amaçlayarak anlamlı bir değer yaratıyor. Bu yaklaşım, küresel ölçekte giderek daha fazla kabul görüyor ve destekleniyor. İşte son yıllarda bu alanda yaşanan gelişmelere bazı örnekler: 

• Küresel Ayak İzi: Dünya çapında yaklaşık 10 milyon sosyal girişim, yılda 2 trilyon dolar gelir elde ediyor ve yaklaşık 200 milyon kişiye istihdam sağlıyor. 
• Liderlikte Eşitlik: Sosyal girişimlerin %50'si kadınlar tarafından yönetilirken, geleneksel girişimlerde bu oran yalnızca %20 olarak görülüyor. 
• Teknolojik Entegrasyon: Sosyal girişimler verimliliği ve şeffaflığı artırmak için giderek daha fazla yapay zekâ ve blok zinciri benimsiyor. Yapay zekânın önümüzdeki beş yıl içinde operasyonel verimliliği %30 oranında artırması bekleniyor. 
• Ekonomik Katkı: İngiltere'de yaklaşık 131 bin sosyal girişim Bu girişimler yıllık 78 milyar sterlin (yaklaşık 4 trilyon TL) katkıda bulunuyor ve 1 milyar sterlinden (yaklaşık 50 milyar TL) fazla bir miktarı sosyal ve çevresel misyonlara yeniden yatırıyor. 
• Politikalar: ABD'de 35'ten fazla eyalet, sosyal girişimlerin etki ve kâr gibi ikili hedefleri takip etmesini destekleyen B Corp mevzuatını benimsedi. 
• Devlet Desteği: Güney Kore'de şu anda destekleyici yasal çerçeveler kapsamında 12 binden fazla sertifikalı sosyal girişim bulunuyor ve 370 bin kişi bu sayede istihdam ediliyor. 
• Sektörel Yatırımlar: Etki yatırımı yönetimi altındaki varlıklar (AUM), 2017 ile 2022 yılları arasında %18'lik bileşik yıllık büyüme oranıyla (CAGR) büyüdü ve yatırımcılar toplu olarak 2017'deki 95 milyar ABD dolarından 213 milyar ABD dolarına çıktı. 

Sosyal girişimcilikte yapay zekânın rolü ne? 

Yapay zekâ dönüşümü, beraberinde önemli etik ve toplumsal tartışmaları da getirirken, sosyal girişimcilik kavramı yapay zekânın potansiyelini insanlık yararına kullanma noktasında kritik bir rol üstleniyor. Yoksullukla mücadele, eğitimde fırsat eşitliği, çevre kirliliği ve sağlık sorunları gibi alanlarda yenilikçi çözümler geliştiren sosyal girişimciler, yapay zekânın sunduğu imkanlar sayesinde etki alanlarını ve çözüm üretme kapasitelerini önemli ölçüde artırabilirler. 

Yapay zekâ, sosyal girişimcilere avantajlar sunuyor. Büyük veri analizi sayesinde karmaşık toplumsal sorunların kökenlerini derinlemesine anlamak ve etkili müdahale stratejileri geliştirmek mümkün hale gelebiliyor. Örneğin, yapay zekâ algoritmaları kullanılarak belirli bir bölgedeki yoksulluk döngüsünü besleyen faktörler tespit edilebiliyor ve kişiselleştirilmiş destek programları oluşturulabiliyor. Operasyonel verimliliği artırma konusunda da yapay zekâ önemli bir araç. Tekrarlayan görevlerin otomasyonu, kaynakların etkin kullanımı ve daha fazla insana ulaşım yapay zekâ ile kolaylaşıyor. Eğitimde yapay zekâ destekli öğrenme platformları daha fazla öğrenciye kişiselleştirilmiş eğitim sunarken, öğretmenlerin idari yükünü azaltabiliyor. Ancak yapay zekânın sosyal girişimcilikteki potansiyelini tam olarak kullanabilmek için etik ilkelerin gözetilmesi, veri gizliliği ve ayrımcılık risklerinin en aza indirilmesi de gerekiyor. Ayrıca, yapay zekâ kaynaklı otomasyonun potansiyel iş kayıpları da göz önünde bulundurularak, yeni iş alanları yaratma ve dezavantajlı grupların becerilerini geliştirme yolları aranması gerekiyor. 

Sosyal girişimcilik ekosistemine katkıda bulunuyoruz 

Zorlu Holding olarak, Türkiye’de sosyal inovasyon ekosisteminin gelişimini destekliyoruz. 2016 yılında kurucuları arasında yer aldığımız sosyal inovasyon platformu imece aracılığıyla, karmaşık meselelere girişimcilik yoluyla yenilikçi ve sürdürülebilir çözümler yaratılmasını destekliyoruz. imece ile birlikte gerçekleştirdiğimiz programlar ve etkinlikler aracılığıyla, ekosistemin bir parçası olan kurumlar, bireyler ve şirketler için ortak bir diyalog zemini yaratıyoruz. 

imece kısa bir süre önce yapay zekâ odağında değerli bir programa imza attı. imece, AkbankLAB işbirliğiyle gerçekleştirdiği ReFi Türkiye programı kapsamında, Birleşmiş Milletler Uluslararası Telekomünikasyon Birliği (ITU) tarafından yürütülen global bir hızlandırma programı olan AI for Good Innovation Factory Türkiye’yi hayata geçirdi. Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları üzerine çalışan yapay zekâ girişimlerini desteklemeyi hedefleyen AI for Good Innovation Factory Türkiye'ye seçilen girişimler, Birleşmiş Milletler AI for Good Global Summit 2025'te tanıtım yapma ve uluslararası paydaşlarla buluşma fırsatı kazandı. Girişimler, Nisan-Mayıs 2025'te online hızlandırma programına katılım hakkı ve Birleşmiş Milletler uzmanlarından mentorluk desteği elde etmek üzere jüri karşısına çıktı. Bu girişimler arasında, genç profesyoneller için veri odaklı, yapay zekâ destekli kariyer platformu sunan 100sclub; engelli bireyler için dijital erişilebilirlik çözümleri sunan Binclusive; yapay zekâ destekli, mikro öğrenme platformu Bitely ve tanıları hızlandırarak, klinik iş akışlarını optimize eden ve tıp uzmanları için tüm yapay zekâ geliştirme sürecini kolaylaştırarak sağlık hizmetlerini dönüştüren Viseur AI yer aldı. Viseur AI girişimi, birincilik ödülüne layık görüldü. 

imece, 2024 yılında da AI for Good Global Summit’in katılımcısı olarak ve zirvede karşılaştığı içgörüleri bir rapora dönüştürerek, yurt dışında yapay zekâyı kullanarak sosyal girişimcilik faaliyetleri gerçekleştiren çeşitli iyi örnekleri Türkiye ekosistemine tanıttı.