COP29 Sona Erdi: İklim Değişikliğiyle Mücadelede Yeni Bir Dönem
Bakü'de gerçekleşen COP29 İklim Zirvesi, iklim değişikliğiyle mücadelede küresel işbirliğini güçlendirerek somut adımlar atılmasını hedefleyen kararlarla sonuçlandı.
Bu yıl Azerbaycan'ın başkenti Bakü'de düzenlenen COP29 İklim Zirvesi, küresel işbirliğinin güçlendirilmesi ve iklim kriziyle mücadelede daha somut adımlar atılması amacıyla önemli kararlara ev sahipliği yaptı. 195 ülkeden yaklaşık 67.000 kişinin ve 80 ülkenin devlet ve hükümet başkanlarının katıldığı COP29, en yüksek katılımlı ikinci COP olarak tarihe geçti. Türkiye de Azerbeycan ve Brezilya’nın ardından yaklaşık 1900 kişiyle Zirve’ye katılım gösteren 3. en büyük delegasyon oldu.
Türkiye, COP29'a başta Cumhurbaşkanı Erdoğan olmak üzere hükümet üyeleri, kamu ve sivil toplum kuruluşları ile uzman ve akademisyenlerin yer aldığı heyetle üst düzey katılım sağladı. Türkiye’nin önemli bir diğer hedefi de COP31 Başkanlığını almak ve 2026’da düzenlenecek İklim Zirvesi’ne ev sahipliği yapmak. İşte bu seneki COP29’un öne çıkan başlıkları…
İklim finansmanında uzlaşma sağlandı
Azerbaycan’da düzenlenen 29. Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı'nda (COP29), gelişmekte olan ülkelerin iklim değişikliğinin etkileriyle mücadele edebilmesi için 2035 yılına kadar yıllık 300 milyar dolarlık finansman sağlanması hedefi üzerinde uzlaşıya varıldı. "Yeni Toplu Nicel Hedef" (New Collective Quantified Goal, NCQG) olarak adlandırılan bu anlaşma, kamu ve özel kaynaklar aracılığıyla gelişmekte olan ülkelere sağlanan finansmanın 2035 yılına kadar yıllık en az 1,3 trilyon dolara çıkarılması için tüm paydaşları bu doğrultuda işbirliği yapmaya çağırıyor.
Karbon kredisi ticaretini düzenleyen kurallar onaylandı
COP29'da ülkeler, karbon kredisi ticaretine ilişkin kuralları onaylayarak önemli bir adım attı. Bu kurallar, gelişmiş ülkelerin daha maliyetli olan emisyon azaltım yükümlülüklerini erteleyerek gelişmekte olan ülkelerdeki daha düşük maliyetli projelere yatırım yapmalarına olanak tanıyor. Kararın, uzun süredir belirsizlik yaşayan karbon ticaretini canlandırması ve milyarlarca dolarlık yatırımı harekete geçirmesi bekleniyor. Karbon kredisi ticaretinin genişletilmesini destekleyen bir iş grubu olan IETA, BM destekli bir pazarın 2030 yılına kadar yıllık 250 milyar dolar değerinde olabileceğini ve yılda fazladan 5 milyar metrik ton karbon emisyonunun denkleştirilebileceğini açıkladı. Ancak bu gelişme, bazı sivil toplum kuruluşları tarafından endişeyle karşılandı. Kuralların aceleye getirildiğini ve suiistimalleri önleyecek kadar güçlü olmadığını savunan bu kuruluşlar, sistemdeki olası açıkların Paris Anlaşması'nın hedeflerine ulaşılmasını tehlikeye atabileceğinden endişeli. Karbon piyasalarının etkinliği ve güvenilirliği için daha güçlü düzenlemeler ve denetim mekanizmalarına ihtiyaç duyulduğu vurgulanıyor.
Türkiye, Nükleer Enerjiyi Üç Katına Çıkarma Deklarasyonu’na imza attı
COP29 İklim Zirvesi'nde Türkiye, 2050 yılına kadar küresel nükleer enerji kapasitesinin üç katına çıkarılmasını hedefleyen uluslararası bir deklarasyona imza attı. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, bu girişime Türkiye'nin de katılımını duyurdu.
Bayraktar, nükleer enerjinin iklim değişikliğiyle mücadelede ve küresel ısınmayı 1,5 derece ile sınırlandırma hedefinde kritik bir rol oynadığını vurguladı. Türkiye'nin 2050 yılına kadar 20 bin megavat nükleer kurulu güç hedefi ile bu amaca katkı sağlayacağını belirtti. Deklarasyona Türkiye ile birlikte El Salvador, Kazakistan, Kenya, Kosova ve Nijerya da imza attı. Geçtiğimiz yıl COP28'de ABD öncülüğünde başlatılan deklarasyona toplamda 31 ülke katılmış oldu.
IRENA: 2050'de %100 Yenilenebilir Enerji hedefi uzak
"Fosil yakıtlardan uzaklaşma" taahhüdünün COP29'daki diğer anlaşmalara nasıl entegre edileceği konusunda görüş ayrılıkları yaşanıyordu. COP29'da konuşan IRENA Genel Direktörü Francesco La Camera, küresel ısınmayı 1,5 derecede tutabilmek için 2025'ten itibaren fosil yakıtlardan uzaklaşılması gerektiğini ancak 2050 yılına kadar %100 yenilenebilir enerjiye geçiş öngörmediklerini belirtti. Yenilenebilir enerji kurulum kapasitesindeki artışın umut verici olduğunu vurgulayan La Camera, bu artışın iklim değişikliğine karşı direnci artıracağını ve karbon emisyonlarını azaltacağını ifade etti. La Camera ayrıca, hızlı aksiyon alınması gerektiği ve atmosferin sınırlı karbon tutma kapasitesi aşıldığında geri dönüşün zor olacağı konusunda uyardı.
COP29 Yeşil Dijital Eylem Bildirgesi imzalandı
COP29 İklim Zirvesi'nde, iklim değişikliğiyle mücadelede dijital teknolojilerin önemine dikkat çeken tarihi bir adım atıldı. Zirve tarihinde ilk kez düzenlenen "Dijitalleşme Günü"nde, "COP29 Yeşil Dijital Eylem Bildirgesi" imzalandı. 1000'den fazla hükümet, şirket ve sivil toplum kuruluşunun desteklediği bildirge, dijital teknolojilerin sera gazı emisyonlarını azaltmada, toplulukları bilgilendirmede ve erken uyarı sistemleri gibi hayati araçlar sağlamada oynayabileceği kritik rolü vurguluyor. Bildirgeye göre, yapay zeka ve büyük veri gibi teknolojiler, enerji tüketimini optimize etmede ve karbon ayak izini azaltmada önemli bir potansiyele sahip. ITU Genel Sekreteri Doreen Bogdan-Martin, bu bildirgenin iklim kriziyle mücadelede dijital teknolojilerin potansiyelinden daha fazla yararlanmak için bir dönüm noktası olacağını ifade etti.
AB'den Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Taahhüdü
COP29'da iklim finansmanı kadar toplumsal cinsiyet konusu da önemli bir gündem maddesi olarak öne çıktı. Lima Çalışma Programı ve Cinsiyet Eylem Planı ile cinsiyete duyarlı iklim politikalarının oluşturulması hedeflenirken insan hakları ve finansman konularında anlaşmazlıklar yaşandı. Bu anlaşmazlıkların giderilmemesi durumunda kararın COP30'a ertelenebileceği belirtildi. Avrupa Birliği ise kadınların iklim eylemindeki kritik rolüne dikkat çekerek toplumsal cinsiyet eşitliğini güçlendirme taahhüdünde bulundu ve ABD, Meksika, Norveç gibi ülkelerin de desteğiyle bir bildiri yayınladı.
COP29’dan çıkan diğer önemli başlıklar ise şöyle:
· 1,5°C Hedefi ve Emisyon Azaltımı: Küresel ısınmayı 1,5°C ile sınırlama hedefi vurgulandı. Birçok ülke, emisyon azaltımı konusunda yeni taahhütler açıkladı. Belçika, iklim finansmanını iki katına çıkaracağını duyurdu, Çin ise kömür kaynaklı metan emisyonlarını %30'dan %8'e düşürme planlarını paylaştı.
· Metan Emisyonlarının Azaltılması: BM Çevre Örgütü (UNEP), metan emisyonlarının azaltılmasının iklim değişikliğiyle mücadelede kritik öneme sahip olduğunu
vurguladı. Metan salınımlarını kontrol altına almak için bir deklarasyon kabul edildi. Bu bağlamda organik atık sektörüne yönelik emisyon azaltım hedefleri belirlendi.
· Futbol Kulüpleri İklim İttifakı: COP29'da, BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi'nin desteğiyle, Azerbaycan'ın Karabağ Kulübü ve Avrupa Kulüpleri Birliği tarafından kurulan "Futbol Kulüpleri İklim İttifakı" tanıtıldı.
· İklim değişikliğiyle mücadele için çeşitli alanlarda işbirliğini güçlendirmeyi ve somut adımlar atmayı hedefleyen bir dizi taahhüt, bildirge ve girişim kamuoyuyla paylaşıldı. Bunlar arasında Ateşkes Temyizi, Küresel Enerji Depolama ve Şebekeler Taahhüdü, Yeşil Enerji Bölgeleri ve Koridorları Taahhüdü, Hidrojen Beyanı, İklim Göçü Bildirgesi, İnsan Hakları ve İklim Bildirgesi, Barış, Yardım ve İyileşme Bildirgesi, Kültür ve İklim Bildirgesi, Spor ve İklim Bildirgesi, Medya ve İklim Bildirgesi ve İnanç ve İklim Bildirgesi gibi birçok bildirge yer alıyor.
